Siergiej Rachmaninow

1873-1943 | Rosyjski kompozytor, pianista i dyrygent. Swój talent rozwijał w konserwatoriach z Petersburgu i Moskwie. Jeszcze jako nastolatek miał okazję poznać wybitne osobistości rosyjskiego świata muzyki – Antona Rubinsteina i Piotra Czajkowskiego. Pracę nad I Koncertem fortepianowym rozpoczął w wieku 17 lat. Prawykonanie jego I Symfonii d-moll (1897, Petersburg) spotkało się ze zdecydowaną krytyką środowiska. Rachmaninow popadł w poważną depresję i na kilka lat całkowicie zrezygnował z twórczości kompozytorskiej. Rozpoczął wówczas karierę dyrygencką, pracując jako kapelmistrz prywatnej opery w Moskwie. Następnie, pełnił funkcję dyrygenta Teatru Wielkiego. Jako kompozytor powrócił w roku 1900 II Koncertem fortepianowym. Podczas I Wojny Światowej często koncertował na cele charytatywne. Po wybuchy rewolucji opuścił Moskwę. Mieszkał w Sztokholmie i Kopenhadze. Wreszcie w roku 1918, po otrzymaniu z USA propozycji koncertowych i nagraniowych, osiedlił się na stałe w Nowym Jorku. W 1931 roku był jednym z autorów listu, krytykującego politykę ZSRR. Opublikowany przez „New York Times” apel spowodował dwuletni zakaz wykonywania kompozycji Rachmaninowa w jego ojczyźnie. Lata 30. były czasem intensywnej działalności koncertowej. Rachmaninow wystąpił w Europie po raz ostatni w marcu 1939 roku. Wykonał wówczas I Koncert fortepianowy Beethovena oraz swoją Rapsodię na temat Paganiniego. Ostatnie dzieło – Tańce symfoniczne, Op. 45 – skomponował w roku 1941. Pianistka Olga Konius, żona kolegi z czasów szkolnych, wspomina: „W roku 1942 Rachmaninow dał wiele koncertów, z których dochód wysłał do Rosji. Z całej duszy bolał nad swą ojczyzną i z tęsknotą mówił: ‘Nie zobaczę już jej więcej’.” W trakcie amerykańskiego tournée w roku 1943 zachorował – u artysty zdiagnozowano raka płuc. Pochowany został koło Nowego Jorku. Rachmaninow jest autorem symfonii i poematów symfonicznych, koncertów fortepianowych, wokalnych oraz sakralnych. Jego twórczość podążała pod prąd radykalnym tendencjom awangardowym pierwszej połowy XX wieku, stanowiąc oryginalne rozwinięcie stylu późnego romantyzmu. Opisywany jako kompozytor tworzący w duchu typowo rosyjskiej nuty melancholii, porównywany bywa przez to do Piotra Czajkowskiego. Tego typu etykiety były jednak odrzucane przez współczesnych Rachmaninowa: „Często zdarza mi się czytać wzmianki o ‘krańcowej melancholii’, o ‘rosyjskim fatalizmie’, o ‘chorobliwym samopogrążeniu’ – właściwym rzekomo jego muzyce. Ja osobiście niczego podobnego nie mogłem w niej znaleźć. Odwrotnie – powiedziałbym, że główną cechą jego utworów jest męska energia, przeniknięta rzeczywistą radością tworzenia, a też powiązana z żywym poczuciem humoru.” (Artur Herst) Kompozytor posiadał silne, wewnętrzne poczucie muzycznej konieczności. Nigdy nie uciekał się do pisania tzw. utworów ‘dochodowych’. Rachmaninow był nie tylko wybitnym twórcą, ale także doskonałym wykonawcą muzyki. Świadectwa słuchaczy i przyjaciół artysty podkreślają zdolności pianistyczne kompozytora, mówią o jego ponadprzeciętnej pracowitości, dokładności, odpowiedzialności względem sztuki za każde ‘pół taktu’ wykonania. Stroniący od ludzi i nieśmiały, zaczynał być sobą, kiedy siadał do fortepianu.